Alþingismannahvatning

Sigurlaugar Bjarnadóttur og Svövu Jakobsdóttur

Svava: Fundarmenn. Það er best að segja strax alveg eins og er - við erum komnar hingað upp á pallinn fyrst og fremst til að sýna ykkur, hvað við, kjörnar konur á Alþingi, erum fáar.

Sigurlaug: Já, við tvær erum 2/3 af þingliði íslenskra kvenna. Hinn þriðji hlutinn, Ragnhildur Helgadóttir, varð að vera erlendis í dag í sambandi við hina norrænu kvennasögusýningu í tilefni kvennaárs. Sem sagt - ef ein okkar er fjarverandi, þá er einn þriðji horfinn.

Svava: Á kjörskrá í kosningunum 1974 voru karlar 63.321 talsins. Þeir hafa 57 fulltrúa á þingi - eða 95 af hundraði alls þingliðs.

Sigurlaug: En konur á kjörskrá voru nær jafnmargar - eða 63.067, en þær hafa þrjá kjörna fulltrúa á þingi - eða 5 af hundraði.

Svava: Á þeim 60 árum sem liðin eru síðan konur hlutu kosningarétt og kjörgengi hafa aðeins 9 konur setið á Alþingi sem kjörnir fulltrúar. Á sama tímabili hafa kjörnir karlar á Alþingi verið 257. Hlutfallið í æðstu valdastofnun þjóðarinnar á því tímabili er þá ein kona á móti 28½ karlmanni. Hlutföllin í öðrum valda- og stjórnunarstofnunum þjóðarinnar eru síst hagstæðari konum. Konur kröfðust kosningaréttar og kjörgengis til þess að verða fullgildir þegnar þessa þjóðfélags og vinna að uppbyggingu þess. Þetta hafa þær sannarlega gert með vinnuframlagi sínu bæði á heimilum og í helstu þjónustu- og undirstöðuatvinnugreinum þjóðarinnar. Íslenskar konur hafa ekki legið á liði sínu. En í ljósi þess að þjóðfélagsleg forusta, ákvarðanatektin, er nær öll í höndum karlmanna, verður sú spurning áleitin í dag hvort íslenskar konur hafi með vinnu sinni ráðið nokkru að marki um þjóðfélagsgerðina. Hefur vinna okkar þjónað því markmiði að byggja upp þjóðfélag eftir okkar höfði, eins og við viljum hafa það, eða hefur vinna okkar verið notuð til að byggja upp þetta þjóðfélag eftir forskrift ráðandi karlmanna? Þetta er samviskuspurning sem okkur er skylt að leggja fyrir okkur sjálfar í dag.

Viljum við að konur séu eingöngu vinnuafl í fiskiðnaði, en hafi hvergi bein áhrif á, hvernig þær auðlindir sem atvinna þeirra byggist á, eru hagnýttar? Viljum við að konur sæti tvöföldu vinuálagi en komist ekki í nægilega sterka valdaaðstöðu til þess að framkvæma þær félagslegu úrbætur sem þarf til að afnema það? Viljum við launamisrétti?

Í samþykkt Sameinuðu þjóðanna um Alþjóðlegt kvennaár 1975 er ákvæði sem hvetur þau aðildarríki sem hafa ekki enn fullgilt samþykkt Alþjóðavinnumálastofnunarinnar um jöfn laun karla og kvenna fyrir jafnverðmæt störf, að gera það hið fyrsta. Ísland var eitt fjögurra ríkja sem með breytingartillögu á þingi S.Þ. kom þessu ákvæði inn í samþykktina. Það hvílir því á okkur sú siðferðilega skylda - um leið og við sýnum samstöðu með konum þróunarlandanna - að uppræta launamisréttið hjá okkur. Ef við viljum ekki launamisréttið, þá skulum við ná þeirri aðstöðu að við förum sjálfar að meta verðmæti starfa okkar.

Vinnuframlag kvenna réttlætir þá kröfu að þær ráði þessu þjóðfélagi til jafns við karla.

Sigurlaug: Já, það er rétt. Þrjár konur af 60 kjörnum fulltrúum á Alþingi. Það er staðreynd, sem ekki er til að státa af og hlýtur að vera okkur áminning um, að við höfum ekki notað sem skyldi þann rétt, sem við hlutum fyrir meira en hálfri öld, og kostað hafði harða baráttu hugumstórra hugsjónakvenna - og karla fyrir málstað okkar.

Við höfum of lengi haldið að okkur höndum. Við trúum því, að heimili okkar og fjölskyldum - þjóðinni allri - væri betur borgið, ef konur hefðu meiri áhrif á lagasetningu og pólitískar ákvarðanir, að móta það samfélag, sem við lifum í.

Við höfnum gamalli kreddu um að stjórnmál séu ekki við hæfi kvenna. Við viðurkennum ekki, að þau séu eitthvað óhreint - jafnvel mannskemmandi. Stjórnmál eru í eðli sínu velferðarmál hverrar þjóðar, - sé að þeim unnið - eins og vera ber - af heiðarleik, trúmennsku og þjóðhollustu.

Við þurfum að kynna okkur málin - hugsa - taka afstöðu og beita áhrifum okkar samkvæmt því.

- En það eru víðar tækifæri fyrir konur til að hafa áhrif en á hinu háa Alþingi, í opinberum stöðum, ráðum og nefndum.

Við höfum allar - hvar í stétt sem við stöndum - í sveit og við sjó - möguleika - og skyldur til að hafa áhrif á umhverfi okkar með fordæmi - orðum og athöfnum.

Þótt við stefnum heilshugar að virkari þátttöku kvenna í almennum þjóðmálum - þá höfum við enn og munum áfram hafa í heiðri hlutverk konunnar sem móður og húsmóður innan vébanda heimilisins. Hefur hún ekki einmitt á þeim vettvangi gullið tækifæri til áhrifa á almenna hagsýslu og hagstjórn og - um leið - í skapandi uppeldis- og mannræktarstarfi - á heill og velferð þjóðfélagsins hverju sinni. Það veltur á miklu, að henni fari það hlutverk vel úr hendi.

Við gerum þá kröfu á hendur samfélagsins, að það sýni skilning og vilja í verki til þess, að við fáum rækt til jafns við karla hin margþættu störf nútímaþjóðfélags. - Samfélagið kallar okkur á móti til ábyrgðar, sem enginn fullþroska einstaklingur, - karl eða kona - fær vikið sér undan.

Íslenskar konur. Við stöndum hér í dag - sameinaðar undir kjörorði Sameinuðu þjóðanna: Jafnrétti - framþróun - friður. Ekki bara til að heimta réttindi og völd okkur sjálfum til handa í okkar velferðarríki, heldur einnig til að votta samstöðu okkar og samúð með milljónum nauðstaddra kynsystra okkar í hinum vanþróaða heimi.

Gleymið ekki þessum degi. - Stöndum áfram saman að góðum málum. Við höfum nóg verk að vinna til umbóta og framfara í þjóðfélagi okkar, þótt við leggjum ágreiningsmálin til hliðar.

Stöndum vörð um réttindi okkar og skyldur.

Stöndum vörð um manninn í sjálfum okkur á erfiðum tímum óróa og upplausnar.

Stöndum vörð um kristilegt siðgæði - um heimili okkar, þjóðerni og þjóðmenningu.

Svava:
Konur, við höfum kosningarétt
og kunnum því gjarnan að flíka.
En hitt virðist gleymast harla létt,
þótt hömrum við á því jafnt og þétt,
að við knúðum fram kjörgengi líka.

Sigurlaug:
Því sé það í dag okkar áminning
að ætla hlut okkar meiri.
Flykkjast því konur, sem flestar á þing.
Þar fámenni okkar er óvirðing.
Við ættum að vera þar fleiri.

Svava og Sigurlaug: Já, við ættum að vera þar fleiri.

Tilvísun: Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn. Kvennasögusafn Íslands. KSS 1. Kvennafrí 1975. Einkaskjalasafn